Khi lập trình không còn là “gõ code từng dòng” nữa

Nhưng giờ, dưới sức mạnh bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI), thuật ngữ này đã mang ý nghĩa khác: người phát triển mô tả ý tưởng bằng ngôn ngữ tự nhiên, và AI chịu trách nhiệm viết mã, tinh chỉnh, xử lý cho đến khi sản phẩm đủ dùng.

Sức bật từ thực tế

Tại TP HCM, lập trình viên như anh Hoàng Long đã thử nghiệm cách làm này hơn ba tháng. Thay vì ngồi viết dòng code dài, anh sử dụng các công cụ như ChatGPT, Claude và Gemini Pro để hỗ trợ từ gỡ lỗi đến hoàn thiện sản phẩm. Anh tiết lộ rằng thời gian thực hiện các nhiệm vụ của anh được rút ngắn tới 50-66%. Nhiều dự án nhỏ, từ tiện ích đến game, giờ “viết là ăn ngay” và nhanh chóng lên Store.

Còn ở Đà Nẵng, startup Universal Techlab đã áp dụng vibe-coding cho chuỗi sản phẩm của mình, đạt hiệu suất cao hơn 30-50% kể từ khi sử dụng AI vào phần lớn chu trình phát triển – từ lên ý tưởng tới vận hành. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc họ… phó mặc hoàn toàn cho AI. Rủi ro bảo mật, quản lý dữ liệu và kiểm định vẫn luôn được đặt lên hàng đầu.

“Lập trình viên” đang được… tái định nghĩa

Nếu no-code giống như việc bạn lắp ráp Lego sẵn thành ngôi nhà, thì vibe-coding là bạn chỉ huy đội robot xây nhà đó cho bạn. Đó là cách mà lãnh đạo Bizino mô tả: người dùng — có thể không biết viết một dòng code nào — chỉ cần nói rõ yêu cầu, AI sẽ lo phần còn lại.

Dữ liệu từ Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ CNTT Việt Nam (VINASA) năm 2024 cho thấy: nhiều doanh nghiệp Việt vẫn bỏ 40-60% thời gian phát triển chỉ cho việc tạo mẫu và thử nghiệm. Với vibe-coding, phần lớn thời gian đó đã có thể được rút ngắn.

Đồng thời, các chuyên gia như Tiến sĩ Lê Duy Tân cho rằng: công cụ này đang đơn giản hóa “những công việc kỹ thuật tẻ nhạt” và rút ngắn khoảng cách từ ý tưởng đến mô hình thử nghiệm. Nhờ vậy, các startup hoặc doanh nghiệp nhỏ có thể thử nghiệm ý tưởng với chi phí thấp hơn, rủi ro thấp hơn.

Không chỉ là cơ hội — mà cũng là lời cảnh báo

Dù mang lại nhiều lợi ích, vibe-coding không phải là “chìa khóa vàng” giải phóng toàn bộ ngành phát triển phần mềm. Nhiều vấn đề vẫn được cảnh báo:

• Nếu người viết không hiểu code ở mức tối thiểu, khó đạt được sản phẩm chất lượng cao. Có nguy cơ lập trình viên trở thành người “giám sát AI”, dọn rác cho AI chứ không còn sáng tạo.

• An ninh và bảo mật là mối đe doạ thực sự: hơn 45% mã do AI tạo ra đã phát hiện có ít nhất một lỗ hổng bảo mật (ví dụ SQL injection, XSS) hoặc sử dụng thư viện lỗi thời.

• Vấn đề khung pháp lý, quyền sở hữu mã nguồn, trách nhiệm khi AI viết sai… vẫn khá mơ hồ tại Việt Nam.

• Hơn nữa, nếu chỉ đào tạo sinh viên nhớ cú pháp mà không tập trung vào tư duy hệ thống, thiết kế kiến trúc và quản trị AI – thì rất dễ xảy ra việc “máy làm được rồi mình lại thụ động”.

Tương lai của “người lập trình”

Câu nói nổi bật từ nhà sáng lập Luna Base AI rằng: “Tương lai không phải là 8 tỷ lập trình viên, mà là 8 tỷ người có thể tự giải quyết vấn đề riêng của họ khi cần bằng AI” – gợi mở một viễn cảnh nơi lập trình không còn dành riêng cho số ít nữa.

Tuy nhiên, vai trò con người càng lúc càng phải thay đổi — từ viết từng dòng mã sang thiết kế, quản lý, giám sát, tạo đòn bẩy cho AI. Đây không chỉ là kỹ năng mới, mà là tư duy mới trong phát triển phần mềm.

Gợi ý cho doanh nghiệp & lập trình viên

• Doanh nghiệp cần xây dựng quy trình kiểm soát khi áp dụng vibe-coding: quét mã tĩnh, thử nghiệm động, phê duyệt con người trước khi triển khai.

• Lập trình viên nên duy trì kỹ năng cốt lõi: thiết kế kiến trúc, đọc hiểu mã, sửa lỗi, phân tích hệ thống — không nên “ngủ quên” vì AI viết được hết.

• Các trường đại học và cao đẳng — nên chuyển từ dạy “ghi nhớ cú pháp” sang dạy “tư duy kiến trúc, quản trị hệ thống, hiểu và giám sát AI”.

• Hệ sinh thái công nghệ tại Việt Nam rất cần một khung pháp lý rõ ràng: luật AI, quyền sở hữu mã nguồn, trách nhiệm khi có lỗi… để vibe-coding phát triển bền vững.

Kết lại, vibe-coding không chỉ là xu hướng công nghệ, mà là một bước chuyển tư duy trong phát triển phần mềm: từ “viết từng dòng” sang “chỉ đạo AI viết” — nhưng vẫn cần con người ở vị trí trung tâm. Với Việt Nam, đây là cơ hội lớn — nếu chúng ta đồng bộ công nghệ, con người và pháp lý.